“ยาไซทิซีน” เป็นยาเม็ดสำหรับเลิกบุหรี่ที่มีประสิทธิภาพดีและผลข้างเคียงต่ำ ซึ่งปัจจุบันประเทศไทยสามารถผลิตได้เอง หลังจากใช้เวลาวิจัยและพัฒนาอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2560 อีกทั้งยาดังกล่าวยังได้รับการขึ้นทะเบียนอย่างถูกต้อง และสามารถเบิกจ่ายได้ผ่านระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ จึงเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ช่วยให้ผู้ที่ต้องการเลิกบุหรี่ทั้งบุหรี่ธรรมดาและบุหรี่ไฟฟ้าเข้าถึงการรักษาได้ง่ายขึ้น ลดข้อจำกัดจากการใช้ยานำเข้าที่มีราคาสูง บทความนี้จะพาไปดูกันว่ายา zytizine คือยาอะไร ทำไมจึงช่วยให้เลิกบุหรี่ได้ และมีวิธีใช้อย่างไร?
ไซทิซีน ยาเลิกบุหรี่ สกัดมาจากเมล็ดจามจุรีสีทอง หรือ Zytizine/Cytisine มีสรรพคุณช่วยบรรเทาอาการของคนเลิกบุหรี่ ทำให้ผู้ใช้รู้สึกผ่อนคลาย ไม่หงุดหงิด ถูกใช้อย่างแพร่หลายในยุโรปตะวันออกมานานกว่า 60 ปี โดยได้รับการยอมรับว่าเป็นยาเลิกบุหรี่ที่มีประสิทธิภาพดี ปลอดภัย อีกทั้งองค์การอนามัยโลก (WHO) ยังให้การรับรองและสนับสนุนให้รัฐบาลในแต่ละประเทศจัดหายาชนิดนี้ไว้ เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงยาเลิกบุหรี่ที่มีราคาย่อมเยาได้ง่ายขึ้น ช่วยให้การพาคนใกล้ชิดเข้ารับการบำบัดการติดบุหรี่เป็นไปได้อย่างเหมาะสมและทั่วถึง เนื่องจากต้นทุนการผลิตไซทิซีน ราคาถูกกว่ายาเลิกบุหรี่ชนิดอื่น โดยเฉพาะยา Varenicline ที่นิยมใช้กันอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งมีราคาค่อนข้างสูงและอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ นอนไม่หลับ หรือฝันร้าย
กลไกการออกฤทธิ์ของยาเลิกบุหรี่ไซทิซีนจะถูกดูดซึมสู่กระแสเลือดภายใน 15 นาที และออกฤทธิ์ต่อสมอง โดยไปจับกับตัวรับที่มีบทบาทสำคัญต่อการเสพติดนิโคติน และกระตุ้นให้เกิดการหลั่งสารโดปามีน (Dopamine) ในสมอง นอกจากนี้ยังช่วยให้นิโคตินจับกับตัวรับนี้ได้น้อยลง จึงส่งผลให้ความอยากสูบบุหรี่ลดลงไปด้วย
เมื่อสูบบุหรี่ นิโคตินจะเข้าไปจับกับตัวรับ ทำให้เกิดการปล่อยโดพามีนออกมาเยอะและเร็ว ผู้สูบจึงรู้สึกดีมาก พอผลของโดพามีนหมดไปก็อยากสูบอีกเพื่อให้ได้ความรู้สึกเดิม จนนำไปสู่การเสพติดนิโคตินในที่สุด ซึ่งการทำงานของไซทิซีนก็มีลักษณะคล้ายกัน คือไปจับกับตัวรับ แต่จะทำให้เกิดการหลั่งโดพามีนในระดับปานกลางอย่างค่อยเป็นค่อยไป และลดลงอย่างช้าๆ จึงทำให้รู้สึกดีขึ้น แต่ไม่มากพอที่จะติดได้
ยา zytizine แก้อะไร? ยาไซทิซีนมีสรรพคุณช่วยลดอาการถอนนิโคติน ซึ่งมักเกิดขึ้นในผู้ที่หยุดสูบบุหรี่ โดยเฉพาะคนที่ติดบุหรี่มานาน การเลิกบุหรี่แบบหักดิบจะทำให้เกิดอาการหงุดหงิด กระสับกระส่าย เครียด ฉุนเฉียว โมโหง่าย ขาดสมาธิ นอนไม่หลับ แต่ยาไซทิซีนจะช่วยบรรเทาอาการเหล่านี้ ทำให้ผู้ที่กำลังเลิกบุหรี่รู้สึกผ่อนคลาย อารมณ์คงที่ และมีความอยากนิโคตินลดลง
การที่ตัวยาไปแย่งนิโคตินในการจับกับตัวรับ ทำให้โอกาสที่นิโคตินจะจับและไปกระตุ้นตัวรับมีน้อยลง หรืออาจไม่มีเลย ทำให้ Reward Effect หรือความรู้สึกพึงพอใจจากการสูบบุหรี่ลดลง ส่งผลให้ผู้ป่วยรู้สึกว่าการสูบบุหรี่ไม่สนุก ไม่มีรสชาติ หรือไม่ทำให้มีความสุขเหมือนเคย จึงช่วยให้ควบคุมพฤติกรรมการสูบบุหรี่ได้ง่าย และเพิ่มโอกาสในการเลิกบุหรี่สำเร็จมากขึ้น
ไซทิซีน ไม่ใช่ยาใหม่ แต่เป็นยาที่มีการใช้งานมานานในผู้ที่ติดบุหรี่กว่า 20 ล้านคนทั่วโลก จึงมีการศึกษาและวิจัยมากมายที่ยืนยันถึงประสิทธิภาพในการเลิกบุหรี่ เช่น การทดลองหนึ่งที่เผยแพร่ใน Journal of Thoracic Oncology ได้แบ่งผู้ที่ติดบุหรี่จำนวน 869 คน เป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มที่ได้รับยาไซทิซีนร่วมกับการให้คำปรึกษา และกลุ่มที่ได้รับการให้คำปรึกษาเพียงอย่างเดียว เมื่อติดตามผลหลัง 12 เดือน พบว่า กลุ่มที่ได้รับยาไซทิซีนมีอัตราการเลิกบุหรี่สูงกว่าเกือบ 25 %
สามารถศึกษางานวิจัยเพิ่มเติมได้ที่นี่: Cytisine Therapy Improved Smoking Cessation in the Randomized Screening and Multiple Intervention on Lung Epidemics Lung Cancer Screening Trial
ในขณะที่ผลการวิเคราะห์การทดลองจำนวน 14 ชิ้นที่เผยแพร่บนเว็บไซต์ Sciencedirect พบว่ายาไซทิซีนมีประสิทธิภาพใกล้เคียงกับยา Varenicline แต่ทำให้เกิดผลข้างเคียงน้อยกว่า และยังมีประสิทธิภาพดีกว่าการเลิกบุหรี่แบบไม่ใช้ยา หรือการใช้นิโคตินทดแทน
สามารถศึกษางานวิจัยเพิ่มเติมได้ที่นี่: Cytisine for smoking cessation: A systematic review and meta-analysis
การเลิกบุหรี่มีหลายวิธี ไม่ว่าจะเลิกด้วยตัวเอง ฝังเข็ม หรือใช้ตัวช่วยเลิกบุหรี่ เช่น หมากฝรั่งนิโคติน แผ่นแปะนิโคติน แต่สำหรับผู้ที่สูบบุหรี่จัดและสูบมานาน การใช้ยาเป็นวิธีเลิกบุหรี่ได้ผลดีที่สุด และมีโอกาสสำเร็จมากกว่าวิธีอื่น เนื่องจากสามารถบรรเทาอาการถอนนิโคติน และลดความอยากบุหรี่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตามการใช้ยาไซทิซีนก็มีทั้งข้อดีและข้อเสีย ดังนี้
ไซทิซีนในรูปแบบยาเม็ดมีขนาด 1.5 มิลลิกรัม / เม็ด ผู้ใช้ต้องกำหนดวันหยุดสูบ และเริ่มรับประทานยาควบคู่ไปกับการลดปริมาณการสูบใน 4 วันแรก ก่อนจะหยุดบุหรี่ในวันที่ 5 และทานยานต่อเนื่องไปเรื่อยๆ จนครบทั้ง 25 วัน โดยสามารถรับประทานในขณะที่ท้องว่างหรือพร้อมอาหารก็ได้ แล้ว Zytizine กินตอนไหน? สามารถดูรายละเอียดด้านล่างได้เลย
สำหรับใครที่ต้องการเลิกบุหรี่ และอยากทราบว่ายาเลิกบุหรี่ไซทิซีนซื้อที่ไหน ก็สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาที่มีเภสัชกรประจำร้าน หรือปรึกษา ศูนย์บำบัดยาเสพติด Lighthouse เรามีทีมงานผู้เชี่ยวชาญที่สามารถแนะนำวิธีเลิกบุหรี่ที่ถูกต้อง และช่วยดูแลคุณในทุกขั้นตอนอย่างใกล้ชิด เพื่อให้คุณสามารถเลิกบุหรี่ได้สำเร็จและปลอดภัย ติดต่อเราได้เลยที่ โทร. 0852132179
References
ThaiHealth Official. 2021. ไทยผลิตยาเลิกบุหรี่ ไซทิซีน สำเร็จครั้งแรก เตรียมผลักดันเข้าบัญชียาหลักแห่งชาติ. เข้าถึงได้จาก https://www.thaihealth.or.th/ไทยผลิตยาเลิกบุหรี่-ไซท/
ปวรวรรธน เพ็ชรรัตน และคณะ. ไซทิซีน ทางเลือกสำหรับผู้ป่วยที่ต้องการเลิกบุหรี่. https://www.pharmacy.up.ac.th/FileUpload/Journal/J1/s5.pdf
Lighthouse Human Services & Consulting, Co., Ltd.
Head Office:
Ramkamheng 118
Saphan Sung, Bangkok 10240
Thailand